Mijn schoonmoeder is in Tilburg komen wonen. Ze heeft Alzheimer en woont nu in een kleine woongemeenschap met 15 andere dementerende ouderen. Omdat ze moeilijk naar buiten kan kijken, vanwege de hoge ramen, hebben we een laddertje voor haar gekocht.
Een ladder als maatstaaf
In heel veel culturen kan een ladder dienen als metafoor voor ‘hoger of lager’, ‘meer of minder’, ‘beter of slechter’. Van dit gegeven maakte Cantrill gebruik eind jaren 50 van de vorige eeuw. Hij wilde inzicht krijgen hoe gelukkig verschillende volkeren waren en had dus een universele maat nodig om landen met elkaar te vergelijken. Zo goed als alle volkeren geven eenzelfde betekenis aan een ladder. In die zin heb je dus een praktische maat die iedereen begrijpt.
Iedereen creëert zijn eigen gezondheidsmaat
De ladder vormt ook het centrale element binnen mijn leerstoel op Nyenrode. Veranderingen in beleefde gezondheid (‘experienced health’) kun je vergelijken met het op en neer gaan op een ladder. Als je het gevoel hebt dat je beter functioneert (lichamelijk en geestelijk) plaats je jezelf hoger op de ladder en vice versa. De uiteinden van de ladder – de bovenste en onderste sport – dienen als referentiekader. De bovenste sport is in termen van gezondheid je topdag van het afgelopen jaar en de onderste sport de slechtste dag. Door een sport te kiezen kun je dus voor een bepaalde tijdsperiode aangeven hoe je jouw gezondheid beleeft. Iedereen creëert op deze manier zijn eigen gezondheidsmaat.
Een treetje hoger
Hoe krijgen we mensen een treetje hoger op de ladder? Joost Stalpers heeft onderzoek gedaan naar de belangrijkste oorzaken van gezondheidsbeleving. Na vele variabelen onderzocht te hebben bleven er twee over: acceptatie en controle. ‘In hoeverre je in staat bent om je aandoening een plaats te geven in je leven’ én ‘in hoeverre je mogelijkheden ziet om iets te kunnen doen aan je omstandigheden’ zijn de cruciale factoren die bepalend zijn voor je gezondheidsbeleving. Door aan de juiste knoppen te draaien kun je daarmee de gezondheidsbeleving beïnvloeden. We kunnen tools aanbieden om het gevoel van controle (bijv. de pill coach) en acceptatie (bijv. lotgenotencontacten) van mensen te verhogen. Uiteraard is iedereen verschillend en zul je goed moeten kijken wie wat nodig heeft.
Absoluut en relatief
Absoluut’ en ‘relatief’ zijn lastige begrippen, zeker als het gaat over de manier waarop je jouw gezondheid beleeft.
Je gezondheidsbeleving kun je volgens de door ons ontwikkelde methodiek meten met een ladder (-schaal) bestaande uit 11 sporten. De hoogste sport is je topdag van afgelopen jaar, de laagste sport is je slechtste dag van afgelopen jaar. Een tree representeert hoe jij in de afgelopen week of maand je gezondheid hebt beleefd. Op deze wijze is je gezondheidsbeleving een relatief begrip omdat deze vergeleken wordt met twee andere momenten.
Absoluut is het tegenovergestelde van relatief. Stel dat je gezondheidsbeleving-score van afgelopen week op de ladder overeenkomt met tree zes. Je kunt dan zeggen dat in absolute zin je drie treden verwijderd bent van de topdag.
De beleving van de gezondheid heeft te maken met de kwaliteit van het lichamelijk en geestelijk functioneren, en uitgangspunt is dat het individu ernaar streeft de kwaliteit van zijn functioneren te handhaven of te verbeteren. Maar individuen verschillen van elkaar en kunnen hun functioneren op heel verschillende manieren beleven. Is het dan wel mogelijk om gezondheidsbelevingen van mensen met elkaar te vergelijken? Dat kan, en dat is ook het unieke aan deze laddermethodiek. Het kader waarbinnen de beoordelingen plaatsvinden is weliswaar relatief, doch de afstand tot de topdag is absoluut. Daarom kunnen gezondheidsbelevingen tussen mensen vergeleken worden door de genoemde afstand tussen de gekozen tree en de topdag als maat te nemen.
Het laddertje waar mijn schoonmoeder op staat om naar buiten te kijken is relatief iel ten opzichte van de volumineuze kast in haar kamer, maar stelt haar in staat om tot absolute hoogte te stijgen.